اختلال خواب: معرفی، تاریخچه و درمان

مقدمه

تاریخچه اختلال خواب

ناتائیل کلایتمن یکى از پیشگامان پژوهش در خواب و شاگردش یوجین آسرینسکى از دانشگاه شیکاگو متوجه این نکته شدند که خواب داراى دوره هایى با حرکت سریع چشم ماست.
جروم سیگل پروفسور روانپزشکى و عضو «انستیتو پژوهش در مغز» در دانشگاه کالیفرنیا اعتقاد دارد که خواب غیر رم فرصتى را براى بازسازى سلول هاى آسیب دیده به دنبال یک روز فعالیت سوخت و ساز بدن فراهم مى آورد.
اما پروفسور جیم هورن از دانشگاه نوبلرو که ویراستار یکى از دو نشریه بین المللى است که به موضوع خواب اختصاص دارند، با این مسئله موافق نیست: «شواهد اندکى وجود دارد حاکى از این که سلول هاى بدن صرف نظر از مغز اقدام به ترمیم خویش در طول دوره خواب کنند. تمام شواهد نشان مى دهند که سلول ها در طول بیدارى به همان خوبى دوره خواب آسیب ها را ترمیم مى کنند.»

هورن خاطرنشان مى کند که مغز هیچ گاه در طول بیدارى درهایش را نمى بندد حتى زمانى که در تاریکى در بستر دراز کشیده ایم مغز مثل کامپیوترى که در حالت انتظار (Standby) هست در آمادگى کامل به سر مى برد. تصاویر نقشه بردارى از مغز نشان داده اند که مغز به ویژه ناحیه پیشانى قشر مغز تنها در طول دوره خواب غیررم تا حدى در استراحت به سر مى برد. هورن چنین استدلال مى کند که بدین ترتیب مى توانیم نتیجه بگیریم که خواب غیررم فرصتى است براى بافت هاى مغز که خستگى و فرسودگى طول روز را جبران کند.

اختلال خواب چیست؟

به طور معمول خواب، مرحله دارد: مرحله حرکات سریع چشم (Rapid Eye Movement) و مرحله بدون حرکات سریع چشم (Non REM). در مرحله خواب REM مغز فعال می باشد. مرحله خواب NREM به مرحله آرام یا پر آسایش نیز معروف می باشد. مراحل خواب از NREM به REM به‌ طور پیوسته تکرار می‌ شوند. هر چرخه خواب حدود ۹۰ دقیقه به طول می‌ کشد و ۴ تا ۶ بار در طول یک خواب ۷ یا ۸ ساعته تکرار می‌ شود. اختلال خواب گروهی از شرایط است که توانایی خوب خوابیدن به طور منظم را تحت تأثیر قرار می دهد. این مشکلات به دلیل یک مشکل سلامتی یا استرس بیش از حد ایجاد شوند.اکثر افراد بعضاً به دلیل استرس، برنامه های پرتنش و سایر تأثیرات بیرونی دچار مشکلات خواب می شوند. با این حال، وقتی این مسائل به طور منظم شروع به بروز می کنند و زندگی روزمره را مختل می کنند، ممکن است نشان دهنده یک اختلال خواب باشد.

بسته به نوع اختلال خواب، افراد ممکن است خواب سختی داشته باشند و در طول روز احساس خستگی مفرط کنند. کمبود خواب می تواند بر انرژی، خلق و خو، تمرکز و سلامت کلی تأثیر منفی بگذارد.

در برخی موارد، اختلالات خواب می تواند علامت بیماری پزشکی یا بهداشت روانی دیگری باشد. این مشکلات خواب ممکن است سرانجام با دستیابی به درمان علت اصلی از بین بروند.

انواع اختلال خواب

انواع مختلفی از اختلالات خواب وجود دارد. برخی ممکن است به دلیل سایر شرایط زمینه ای سلامتی ایجاد شوند.

بی خوابی: بی خوابی به عدم توانایی در به خواب رفتن یا به خواب رفتن اشاره دارد. می تواند ناشی از استرس و اضطراب، هورمون ها یا مشکلات گوارشی باشد. همچنین ممکن است علامت یک بیماری دیگر باشد.

بی خوابی می تواند برای سلامت کلی و کیفیت زندگی شما مشکل ساز باشد، به طور بالقوه باعث: افسردگی، مشکل در تمرکز، تحریک پذیری، افزایش وزن، اختلال در کار یا عملکرد مدرسه شود. متأسفانه، بیخوابی بسیار شایع است. حداکثر 50 درصد بزرگسالان در دوره ای از زندگی خود این تجربه را دارند. این اختلال بیشتر در میان زنان شیوع دارد.

بی خوابی معمولاً به عنوان یکی از سه نوع طبقه بندی می شود: مزمن، هنگامی که بیخوابی حداقل به مدت 1 ماه به طور منظم اتفاق می افتد. متناوب، هنگامی که بیخوابی به طور دوره ای رخ می دهد. گذرا، زمانی که بیخوابی هر بار فقط چند شب طول می کشد.

آپنه خواب: آپنه خواب با مکث در تنفس در هنگام خواب مشخص می شود. این یک بیماری پزشکی جدی است که باعث می شود بدن اکسیژن کمتری دریافت کند. همچنین می تواند باعث بیدار شدن شما در طول شب شود.

دو نوع وجود دارد: آپنه انسدادی خواب، جایی که جریان هوا متوقف می شود زیرا فضای مجاری هوایی انسداد دارد یا خیلی باریک است. آپنه خواب مرکزی، جایی که مشکلی در ارتباط بین مغز و عضلات کنترل کننده تنفس شما وجود دارد.

خواب پریشی یا پاراسمونیا: پاراسمونیا دسته ای از اختلالات خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب می شود. آن ها عبارتند از:پیاده روی، در خواب حرف زدن، ناله کردن، کابوس، شب ادراری، دندان قروچه یا فک زدن

سندرم پای بی قرار: سندرم پای بی قرار (RLS) یک نیاز طاقت فرسا برای حرکت دادن پاها است. این میل در اکثر اوقات با احساس گزگز در پاها همراه می باشد. در حالی که این علائم می توانند در روز بروز کنند، اما بیشتر در شب شیوع دارند.

RLS اغلب با برخی شرایط سلامتی همراه است، از جمله اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) و بیماری پارکینسون، اما علت دقیق آن همیشه مشخص نیست.

نارکولپسی: مشخصه اصلی نارکولپسی “حملات خواب” می باشد که این حملات هنگام بیداری اتفاق می افتد. به این صورت که فرد ناگهان احساس خستگی شدیدی می کند و بدون هشدار و علائمی به خواب می رود.

اختلال نارکولپسی همچنین ممکن است باعث ایجاد فلج خواب شود، یعنی شما را از نظر جسمی قادر به حرکت درست، بعد از بیدار شدن از خواب نباشید. اگرچه ناركولپسی ممكن است خود به خود رخ دهد، اما با بعضی از اختلالات عصبی مثل مولتیپل اسكلروزیس(MS) نیز همراه می باشد.

علل اختلال خواب

عوامل مختلفی اعم از: بیماری ها و اختلال ها وجود دارند که ممکن است باعث مختل شدن خواب فرد می شود. در اکثر مواقع، اختلالات خواب باعث ایجاد مشکلات اساسی در سلامت فرد می شود.

آلرژی و مشکلات تنفسی: آلرژی، سرماخوردگی و عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی ممکن است تنفس شبانه را به مختل کند. همین طور عدم توانایی نفس کشیدن از طریق بینی نیز باعث مشکلاتی در خواب می شود.

درد مزمن: درد می تواند خواب را برای فرد دشوار کند. حتی ممکن است خواب را بر هم زده و بیدار شوید. بعضی از شایع ترین علل درد مزمن عبارتند از: آرتروز، سندرم خستگی مزمن، فیبرومیالژیا (درد های منتشر)، بیماری التهابی روده، سردرد های مداوم، کمردرد مداوم.

در بعضی موارد، درد مزمن حتی ممکن است به دلیل اختلالات خواب شدید تر شود. به طور مثال، پزشکان معتقدند که ایجاد فیبرومیالژیا می تواند با مشکلات خواب ارتباط داشته باشد.

استرس و اضطراب: استرس و اضطراب در اکثر مواقع تأثیر منفی روی کیفیت خواب فرد می گذارند. به خواب رفتن و خوابیدن برای فرد دشوار می باشد.

تکرر ادرار: تکرر ادرار و یا شب ادراری، می تواند باعث ایجاد اختلال در خواب فرد شود و در طول شب شما را بیدار کند. عدم تعادل هورمون ها و بیماری های مجاری ادراری نیز می تواند در ایجاد این اختلال نقش قابل ملاحظه ای ایفا کنند.

علائم اختلال خواب

علائم با توجه به شدت آن و نوع اختلال خواب متفاوت می باشد.

به طور کلی، علائم عمومی برای اختلالات خواب اعم از موارد زیر می باشد:

• مشکل در خوابیدن و خواب طولانی
• داشتن خستگی مداوم در طول روز
• چرت زدن های روزانه به طور مداوم و طولانی
• الگو های تنفسی غیر معمول
• انجام حرکات غیر معمول در هنگام خواب
• تغییرات ناخواسته در برنامه خواب و بیداری
• تحریک پذیری یا اضطراب
• عملکرد ضعیف در محل کار یا مدرسه
• عدم تمرکز
• افسردگی
• افزایش وزن

تشخیص اختلال خواب

پلی سومنوگرافی(PSG): این یک مطالعه خواب آزمایشگاهی است که میزان اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را ارزیابی می کند تا تعیین کند که چگونه آنها خواب را در مقابل مطالعه خواب در خانه (HST) مختل می کنند که در خود شما انجام می شود و برای تشخیص آپنه خواب استفاده می شود.

الکتروانسفالوگرام (EEG): آزمایش فوق فعالیت الکتریکی مغز را بررسی و ارزیابی کرده و مشکلات احتمالی در ارتباط با این فعالیت را تشخیص می دهد. و بخشی از یک چند نواختی می باشد.

آزمایش تأخیر خواب چندگانه (MSLT): مطالعه فوق که شامل چرت زدن در طول روز همراه با PSG در شب می باشد برای کمک به تشخیص نارکولپسی در فرد موثر می باشد.

درمان اختلال خواب

درمان این اختلال با توجه به نوع و علت اصلی آن متفاوت می باشد. به طور کلی این درمان ها شامل: ترکیب درمان های پزشکی و تغییر سبک زندگی فرد می باشد.

درمان پزشکی برای اختلالات خواب ممکن است شامل هر یک از موارد زیر باشد:

• قرص خواب آور
• مکمل های ملاتونین
• آلرژی یا داروی سرماخوردگی
• داروها برای هرگونه مسائل بهداشتی اساسی
• انجام جراحی یا گذاشتن دستگاه تنفس (معمولاً برای آپنه خواب)
• محافظ دندان (معمولاً برای بروکسیسم یا دندان قروچه)
• تغییر سبک زندگی

تغییراتی در سبک زندگی می تواند کیفیت خواب شما را بسیار بهبود ببخشد، به ویژه هنگامی که همراه با درمان های پزشکی انجام شود. بهتر است موارد زیر را نیز در طول درمان خود رعایت کنید:

• استفاده از دمنوش بابونه، سنبل الطیب، اسطوخودوس، گل ساعتی و رازک در بهبود کیفیت خواب موثر است.
• نوشیدن کمتر آب پیش از خواب.
• انجام حرکات کششی و ورزشی برای کاهش استرس و اضطراب.
• تنظیم برنامه ای منظم برای خواب.
• محدود کردن مصرف کافئین، به ویژه در ساعات پایانی روز و عصر.
• کاهش مصرف دخانیات، نوشیدنی های انرژی زا و الکل.
• استفاده کمتر از کربوهیدرات ها در شب.

هر روز به طور همزمان خوابیدن و بیدار شدن می تواند کیفیت خواب شما را نیز به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. اگرچه ممکن است آخر هفته ها وسوسه شوید که بخوابید، اما این امر باعث می شود بیدار شدن و خوابیدن در طول هفته کار دشوارتر شود.

جمع بندی

تاثیراتی که اختلالات خواب روی افراد می گذارد، اکثر اوقات آنقدر مخل آسایش فرد می شود که فرد دنبال بهبود فوری می باشد. متأسفانه درمان چنین اثراتی که طولانی مدت در فرد بوده، ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.

اما پایبندی به برنامه ی درمانی منسجم و منظم می تواند روند درمان را تسریع بخشد.