خشم چیست؟ کنترل و مدیریت خشم

مقدمه

خشم چیست؟

خشم یک هیجان مشترک جهانی است که در همه کشور ها و فرهنگ ها نمود یکسانی دارد. هر فردی با هر سطح تحصیلات و رشد یافته در هر فرهنگی می تواند بروز آن را در ظاهر افراد تشخیص دهد.

هنگامی که احساس خطر وجود دارد خشم می تواند به عنوان یک عامل دفاع در مقابل خطر عمل کند. این هیجان می تواند هم موجب آسیب به خود و هم آسیب به دیگران شود.

رفتار پرخاشگرانه نوعی از هیجان است که به طور هم زمان هم دارای ویژگی های مثبت هم منفی می باشد. ویژگی مثبت آن هنگامی است که در مواجه با خطر فرد را به مبارزه و دفاع وا می دارد. ویژگی منفی آن هنگامی است که موجب آسیب رساندن به خود و دیگران و یا بروز رفتارهای خطرناک می شود.

خشم در بین زنان و مردان

این هیجان در زنان و مردان می تواند به طور یکسانی بروز کند. یک تفاوت اساسی در بین زنان و مردان در این ویژگی وجود دارد و آن این است که در مردان بروز رفتار های خشمناک بیشتر است. در زنان به لحاظ ظاهری بروز هیجان کمتر است ولی زمان طولانی تری این احساس را در وجود خود حس می کنند.

علل بروز خشم

دلیل کلی که برای بروز آن می توان ذکر کرد این است که هر گاه فرد در راه رسیدن به هدف بامانع مواجه می شود، این مانع سبب می شود فرد احساس کند کنترل شرایط را از دست داده است. عدم توانایی کنترل سبب بروز آن می شود.

تصمیم به تلافی و گرفتن انتقام  نیز می تواند دلیل دیگری برای بروز این احساس باشد.

تخلیه هیجانات سرکوب شده نیز عامل دیگری برای رفتارهای پرخاشگرانه می باشد.

خشم در روانشناسی

فروید برای خشم 4دلیل ذکر می کند:

• خودشیفتگی عامل بروز این هیجان می باشد. هر چه این ویژگی شخصیتی بیشتر مورد تهدید قرار گیرد بروز این هیجان بیشتر خواهد بود.
• دومین عامل بروز این هیجان را ترس ذکر می کند.
• فروید در نظریه روانی جنسی خود دو غریزه زندگی و مرگ را مطرح می کند. غریزه مرگ عامل دیگری برای بروز این هیجان می باشد.
• چهارمین دلیل بروز از نظر فروید انقباض عضلانی می باشد. فروید خشم را یک حالت طبیعی در فرد می داند، که موجب انقباض عضلانی در فرد می شود. این انقباضات عضلانی در فرد برای آزاد شدن و انتخاب مسیر خشم است.

آیزنک یکی دیگر از نظریه پردازان در نظریه خود روان پریشی خویی را مطرح می کند. یکی از ویژگی هایی که آیزنک برای این افراد در نظر می گیرد پرخاشگری می باشد.

در افراد با تیپ شخصیتی نوع A نیز رفتارهای پرخاشگرانه دیده می شود.

کنترل و مدیریت خشم

خشم مسئله ای نیست که برای آن راهکار درمانی وجود داشته باشد. برای رهایی از مشکلات و آسیب های ناشی از خشم بتوان از آن بهره برد. برای پیشگیری از این مشکلات باید شیوه مواجه شدن با آن را مدیریت کرد. آنچه در کنترل و مدیریت خشم مهم می باشد میزان آگاهی فرد از خشم خود و پاسخ های رفتاری خود به آن می باشد. این آگاهی به فرد کمک می کند تا از راهکارهای متناسب با  واکنش های رفتاری بهره بگیرد.

در مدیریت و کنترل خشم توجه به این نکته که هر چند این هیجان در برخی از افراد دوام دارد، ولی در اکثریت افراد یک هیجان کوتاه مدت و گذرا می باشد. می تواند یک عامل کمک کننده در کنترل آن باشد. برخی از افراد که آستانه تحمل پایینی دارند به سرعت خشمگین می شوند. این ویژگی به عوامل مختلفی بستگی دارد. عوامل مؤثر در این ویژگی روحیه فرد و همچنین یادگیری می باشد. مشکلات ناشی از آن هم می تواند برای خود فرد و هم برای دیگران مسئله ساز باشد. منظور از مدیریت و کنترل خشم رفتارهایی می باشد که فرد هنگام خشم از آن ها برای پیشگیری از مشکلات ناشی از آن استفاده می کند.

راه های کنترل و مدیریت خشم

پرت کردن حواس و تمرکز بر روی یک مسئله دیگر می تواند به کنترل این هیجان کمک کند. ترک کردن محیط تا زمانی رسیدن به آرامش کامل یک راهکار موثر است.

در زمان ترک محیط می توانید به پیاده روی بپردازید. پس از فروکش کردن خشم دوباره بازگشته و به برطرف کردن عامل خشم اقدام کنید. به طور مثال اگر عدم موفقیت در کاری عامل برانگیزاننده است، هنگام بازگشت به محیط دوباره به بررسی راه های مختلف انجام آن بپردازید. گاهی نیز یک فرد عامل برانگیزاننده خشم در شما می باشد. در این صورت هنگام بازگشت دوباره به محیط با بیان احساسات خود فرد را متوجه ناراحتی خود کنید. اجازه دهید وی نیز صحبت کند، گاهی عامل خشم می تواند فقط یک سوء تفاهم باشد.اصراری برای به کرسی نشاندن حرف خود نداشته باشید. اصرار برای زدن حرف آخر باعث شروع دور معیوب لجبازی می شود.

در واقع هر چه شما پا فشاری بیشتری بر روی نظر خود داشته باشید احتمالا طرف مقابل هم بر روی حرف خود پافشاری می کند. در این زمان کسی در کنترل و مدیریت خشم خود موفق تر است که زودتر از پافشاری کردن دست بردارد. شما ممکن است با خشم خود عامل رنجش و آزار فرد دیگری شوید. اگر در ذهن خود جستجو کنید امکان یادآوری چنین موقعیتی وجود دارد. آگاهی از این نکته می تواند به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند.

مراقبه

تمرکز بر دم و بازدم و مراقبه نیز راهکار مؤثری برای کنترل و مدیریت آن می باشد. برای انجام مراقبه بهتر است که در یک گوشه آرام نشسته و چشمان خود را بسته و تمرکز خود را به دم و بازدم معطوف کنید.

نشخوار ذهنی و خشم

فکر کردن به یک موقعیت و نشخوار ذهنی آن می تواند دلیلی برای تجربه مجدد حالت هیجانی آن موقعیت خاص شود. این امر در مورد خشم نیز صادق است. وقتی شما به عامل برانگیزان و موقعیتی که دچار این هیجان شده اید فکر می کنید دوباره خشم را تجربه می کنید. برای کنترل این موقعیت می توانید افکار خود را بر روی کاغذ بنویسید. این رفتار سبب می شود تا افکار از ذهنتان خارج شود. راهکار دیگر در چنین موقعیتی این است با صدای بلند بگویید (بسه) و با گفتن این کلمه هجوم افکار را متوقف کنید.

جمع بندی

همانطور که در بالا اشاره شد خشم یک هیجان اصلی و جهانی می باشد، که ویژگی های مثبت و منفی را دارا می باشد. این هیجان را نمی توان به عنوان یک هیجان کاملا منفی و بد رد کرد. هر فرد می تواند با آگاهی و شناسایی رفتارهایی که هنگام بروز این هیجان از خود نشان می دهد و هچنین فراگیری مهارت های کنترل آن از بعد منفی خشم بکاهد. کاهش رفتارهای پرخاشگرانه از بروز رفتارهای آسیب رسان به خود و دیگران جلوگیری می کند.

خود آگاهی و شناخت از واکنش های هیجانی خود به فرد کمک می کند تا در شرایط مختلف واکنش های مناسب از خود نشان دهد. خشم نیز یک واکنش هیجانی است و آگاهی فرد از عوامل برانگیزان و واکنش های فرد به خشم به کنترل و مدیریت آن کمک می کند.