اختلال یادگیری خاص: معرفی، علائم، درمان

مقدمه

اختلال یادگیری خاص چیست؟

اختلال یادگیری خاص در DSM در طبقه اختلالات رشدی عصبی قرار دارد. این دسته اختلالات شامل اختلال نارسا خوانی (اختلال درخواندن)، نوشتار پریشی (اختلال در نوشتن) و محاسبه پریش(اختلال در ریاضی) با شدت های مختلف (خفیف، متوسط، و شدید) می باشد. وجه مشترک این اختلالات این است که کودک از نظر بهره هوشی در سطح نرمال قرار دارد و در هیچ  یک از حواس بینایی، شنوایی دارای نقص نمی باشد ولی با این وجود در پیشرفت تحصیلی دچار مشکل است. این کودکان نیازمند استفاده از روش های متفاوت در آموزش می باشد.

انواع اختلال یادگیری خاص

• اختلال نارساخوانی

نارساخوانی هنگامی به کار برده می شود که کودک در مهارت خواندن از سطح پایه تحصیلی خود پایین تر باشد. زمانی تشخیص گذاری می شود که برای کودک در زمینه های ناتوانی ذهنی، آسیب مغزی یا مشکلات هیجانی و فرهنگی وجود اختلالی قابل تشخیص نباشد.

نارساخوانی دارای دو دسته کلی دیسلکسی یا خواندش پریشی و هیپرلکسی میباشد.

• دیسلکسی به عدم توانایی خواندن گفته می شود که شامل ناتوانی در شناسایی کلمات، خواندن کند و غلط، ضعف در هجی کردن کلمات می شود.
• هیپرلکسی هنگامی به کار می رود که کودک توانایی خواندن به شکل صحیح دارد اما با مشکل در درک مطلبی که می خواند مواجه است.

کودکان دارای اختلال خواندن دارای مشکلات جهت یابی فضایی، عدم توانایی تشخیص جهت ها، توالی حروف و کلمات، هماهنگی چشم و دست و برقراری ارتباط بین اعضاء بدن می باشند.

• نوشتار پریشی

اختلال نوشتن به سه دسته تقسیم می شود

• نارسا یا بدخط نوشتن: این تشخیص هنگامی گذاشته می شود که کودک بسیار بد خط بوده و سرعت نوشتن در وی کند باشد.
• انشاء نویسی: که شامل اشکال در دستور زبان و شیوه نگارش(علامت گذاری صحیح) می باشد.
• دشواری در املاء نویسی: کودکان دارای این مشکل در زمینه تطبیق بین صداها و حروف از توانایی لازم برخوردار نیستند. املاء نویسی یک فعالیت انتزاعی می باشد. کودک باید توانایی ایجاد تطابق بین تلفظ محاوره ایی و نوشتن رسمی را دارا باشد.

• محاسبه پریشی

در این اختلال بین توانایی ریاضی، سن تقویمی و سن هوشی کودک عدم هماهنگی وجود دارد. کودک دارای اختلال ریاضی در آن بخش از فعالیت روزانه که به مهارت در ریاضیات ارتباط دارد با مشکل مواجه است. مشکلات این کودکان شامل چهار عمل اصلی، دسته بندی، حل مسئله، درک مفاهیم متضاد و ارزش مکانی اعداد می باشد.

علائم اختلال یادگیری خاص

علائم اختلال یادگیری هم زمان با ورود کودک به مدرسه بروز می کند. این کودکان علی رغم داشتن هوش نرمال، بدون وجود مشکلات شنوایی و بینایی در یادگیری دچار مشکل هستند. این کودکان معمولا در همه مواد درسی در سطح پایه تحصیلی خود قرار دارند ولی در یک ماده درسی پایین تر از سطح پایه و ضریب هوشی خود هستند. معلم و والدین با مشاهده پیشرفت کند کودک در آن ماده درس به وجود مشکل پی می برند.

علل اختلال یادگیری خاص

نظریه های زیادی برای علل بروز این اختلالات وجود دارد. هر یک از این نظزیات زمینه خاصی را در این کودکان مورد توجه قرار داده است. که میتوان به محدود بودن دامنه توج و تمرکز، وجود احتلال جزئی در سیستم عصبی مرکزی، عدم توانایی دریافت، ضبط و بازیابی اطلاعات در مجرای یادگیری، عدم وجود توازن در رشد کلامی و غیر کلامی، وجود عوامل ژنتیکی و محیطی اشاره کرد. وجه اشتراک همه این نظریات در این است که این کودکان در طیف نرمال ضریب هوشی قرار دارند.

تشخیص اختلال یادگیری خاص

• اولین روش تشخیص شامل مشاهده کودک در محیط طبیعی و مقایسه وی با گروه همسالان می باشد.
• دومین روش تشخیص، گرفتن شرح حال از والدین و معلم کودک که نسبت به روند پیشرفت تحصیلی کودک شناخت کافی دارند، می باشد.
• سومین روش استفاده از تست های استاندارد می باشد. تست های استاندارد دو دسته می باشند. دسته ای از آنها برای سنجش پیشرفت تحصیلی استفاده می شوند. دسته دوم شامل تست های سنجش فرایندهای ذهنی می باشد.
• از روش های دیگر سنجش روش ارزیابی تکوینی می باشد. این روش توسط معلم جهت سنجش میزان پیشرفت دانش آموز صورت می گیرد.
• روش دیگر سنجش تست غیر رسمی خواندن می باشد. در این روش ابتدا برای سنجش توانایی خواندن کودک متنی را می خواند. در مرحله دوم برای سنجش میزان درک مطلب از کودک سوال پرسیده می شود

درمان اختلال یادگیری خاص

از آنجایی که این کودکان دچار نقص حسی نمی باشند و از لحاظ هوشی در سطح نرمال قرار دارند، درمان آن ها شامل روش هایی می شود که به آنها در یادگیری و پیشرفت تحصیلی در ماده درسی مورد نظر کمک می کند. برخی از این روش ها می توانند به صورت خود آموز استفاده شوند.

• روش چند حسی

از روش های مورد استفاده در این کودکان روش چند حسی می باشد. در این روش با استفاده از حواس بینایی، شنوایی، لامسه میزان یادگیری کودک افزایش پیدا می کند. در این روش ابتدا معلم کلمه مورد نظر را نوشته و کودک با چشم آن را ردیابی می کند. در مرحله دوم ردیابی با انگشت صورت می گیرد. زمانی که کودک مرحله رد یابی را سپری کرد مرحله دوم که یادگیری لغات توسط خود لغات می باشد آغاز می شود به این صورت که کودک از روی لغات نوشته شده می نویسد. در مرحله سوم کودک از لغات چاپی را برای خود تکرار کرده و می نویسد. در مرحله آخر کودک توانایی یادگیری لغت جدید را به دلیل شباهت آن با لغاتی که قبلا فرا گرفته است را پیدا می کند.

• روش آموزش دو طرفه

در این روش معلم با در نظر گرفتن سطح اختلال در کودک و میزان توانایی وی مسئولیتی به او محول می کند. معلم طی چند مرحله بر میزان مسئولیت کودک می افزاید.

• روش تغیر رفتار

در این روش از روش شرطی سازی کنشگر، بازی نقش ها، الگوی رفتار و اقتصاد ژتونی استفاده می شود.

• روش آموزش مستقیم

مرکز توجه این روش فرایند های آموزشی و تجزیه و تحلیل مفاهیم می باشد. در این روش پیشرفت کودک به طور مرتب سنجیده و به وی بازخورد داده می شود.

• شناخت درمانی

در این روش به کودک چگونگی کسب اطلاعات از مطالبی که می خواند، به خاطر سپردن اطلاعات و افزایش توانایی ابراز افکار از طریق نوشتن آموزش داده می شود.

جمع بندی

همانطور که در بالا اشاره شد کودکان دارای اختلال یادگیری دچار هیچ نقص حسی نمی باشند. این کودکان از نظر بهره هوشی در سطح بهنجار قرار دارند. مشکل این کودکان فقط این است که در یادگیری یک ماده درسی خاص دچار مشکل می باشند.

 این کودکان نیازمند این هستند که معلم مهارت های آموزشی مورد نیاز آن ها را داشته باشد. همچنین با استفاده از روش های آموزشی خاص مانند استفاده از اتاق مرجع، ابزارهای کمک آموزشی زمینه پیشرفت آن ها در یادگیری آن ماده درسی خاص را فراهم کنیم.