اختلال وابسته به توتون چیست: معرفی، علائم و درمان

مقدمه

اختلال وابسته به توتون چیست؟

اختلال وابسته به توتون با وابستگی به توتون و اشتیاق به کشیدن سیگار بعد از چند ساعت مصرف نکردن آن، دائم مصرف کردن در طول روز، چشم پوشی از فعالیت‌‌‌های مهم در موقعیت هایی که محدودیت در مصرف دارند و کم شدن تدریجی مسئولیت پذیری این افراد در خانه و شغل وی خود را نشان می دهد. از دیگر ویژگی‌‌‌ های مرتبط با این اختلال وابستگی به سیگار و کشیدن آن ۳۰ دقیقه بعد از بیداری، مصرف روزانه سیگار به تعداد زیاد و در طول شب از خواب بیدار شدن برای کشیدن سیگار می‌باشد. محر ک‌‌‌ های محیطی می‌تواند اشتیاق و نشانه‌‌‌ های ترک را تحریک کند.

علائم اختلال وابسته به توتون

علائم محرومیت توانایی توقف مصرف توتون را مختل می‌کند. علائم بعد از پرهیز از توتون عمدتاً ناشی از محرومیت از نیکوتین است. این علائم در بین مصرف‌ کنندگان روزانه توتون که مصرف خود را قطع کرده و یا کاهش می دهند، شایع است. اگر چه می‌ تواند در بین مصرف‌ کنندگان متناوب نیز بروز نمایند. عدم استفاده از توتون با ولع نسبت به غذاهای شیرین یا قندی همراه است. پرهیز ممکن است با افزایش یبوست، سرفه، منگی، کابوس‌ های شبانه، تهوع و گلو درد همراه باشد. برای تشخیص وجود چهار مورد یا بیشتر از نشانه‌های زیر الزامی‌ است:

• تحریک‌پذیری، احساس ناکامی یا خشم
• بی خوابی
• دشواری در تمرکز
• افزایش اشتها
• احساس بی‌ قراری
• خلق پایین و افسرده
• استرس و اضطراب
• افت ضربان قلب

تشخیص اختلال وابسته به توتون

ابتدا باید مشخص شود که فرد توتون و تنباکو را به طور مداوم مصرف می کند یا خیر. سپس برای اطلاع از این موضوع تست هایی از فرد گرفته می شود. آزمایش مصرف توتون و تنباکو براساس تست ادراری بوده که برای بررسی کوتینین است. این ماده در زمان ورود نیکوتین به بدن ساخته می شود. اما نیمه عمر کوتینین تولید شده ۲۴ ساعت می‌باشد. بنابراین با آزمایش ادرار در این مدت می‌توان تشخیص داد که فرد اخیراً سیگار کشیده یا خیر. به همین دلیل اگر افراد سیگاری، مصرف سیگار را متوقف کنند، بعد از ۲۴ ساعت که اثرات نیکوتین به کلی از بدن آن‌ها خارج می‌شود، علائم محرومیت از نیکوتین را نشان می‌دهند. علائم رفتاری نیز که طبق DSM بیان شده و در بالا به آن اشاره شد نیز در زفتار فرد نمایان می شود و برای تشخیص بهتر این اختلال به درمانگر کمک می کند.

درمان اختلال وابسته به توتون

روان درمانی: رفتار درمانی مقبول‌ ترین درمان روان‌شناختی مصرف سیگار است. و کارایی آن بیش از سایر روش‌ها به اثبات رسیده است. در قسمت آموزش مهارت‌ ها و پیشگیری از عود، باید موقعیت‌ های پر خطر شناسایی شده و مهارت‌ های مدارای شناختی یا رفتاری در برخورد با این موقعیت‌ها برنامه‌ریزی و اجرا شوند. کنترل محرک شامل حذف سرنخ‌ها و نشانه‌های محیطی برای مصرف سیگار است. بیزاری‌ درمانی روشی است که طی آن فرد سیگاری واداشته می‌شود پشت سرهم سیگار بکشد تا جایی که طی جلسه درمانی به حد تهوع برسد و سیگار کشیدن به احساسات ناخوشایند تداعی پیدا کند. به نظر می‌رسد روش اخیر موثر است اما نیاز به اتحاد درمانی خوب و پذیرش بیمار دارد.

جایگزینی نیکوتین: تمامی‌درمان‌های جایگزینی، نیکوتین میزان محرومیت را دو برابر می‌کنند که احتمالاً دلیل آن کاهش علائم محرومیت نیکوتین است. در درمان‌ های جایگزینی، یک دوره کوتاه نگه‌ دارنده (۶ تا ۱۲ هفته) وجود دارد و پس‌ از آن میزان مصرف داروی جایگزین به‌تدریج کاهش می‌یابد (۶ تا ۱۲ هفته). آدامس نیکوتین (Nicorette)، قرص‌های مکیدنی نیکوتین (commit)، چسب‌های نیکوتینی، اسپری بینی نیکوتین (nicotrol) و افشانه تنفسی نیکوتین ازجمله موارد قابل‌استفاده در این روش درمانی هستند.

روش غیر نیکوتینی: درمان غیر نیکوتینی را می‌توان در مورد افرادی به کار برد که مخالف درمان جایگزینی هستند. بوپروپیون یک داروی ضدافسردگی است که هم اثرات دوپامینرژیک و آدرنرژیک دارد. دوز روزانه ۳۰۰ میلی‌گرم، میزان ترک موفق را در سیگاری‌های افسرده و غیر افسرده به دو برابر افزایش می‌دهد. در یک مطالعه میزان ترک موفق در تجویز همزمان بوپروپیون و چسب نیکوتینی بالاتر از موارد تجویز هر یک از این دو دارو به‌ تنهایی گزارش شده است. عوارض جانبی بوپروپیون عبارت‌ اند از: بی‌خوابی و تهوع که به‌ندرت قابل‌ توجه و شدید هستند. جالب اینکه ظاهراً نورتریپتیلین هم در ترک سیگار موثر است و به‌عنوان داروی خط دوم به کار می‌ رود. کلونیدین نیز سبب کاهش علائم محرومیت می‌ شود و میزان ترک موفق را دو برابر می‌ کند.

چندین مطالعه نشان داده‌اند که ترکیب درمان جایگزینی نیکوتین و رفتار درمانی، میزان ترک را بیش از تجویز هریک از این روش‌ها به‌ تنهایی افزایش می‌دهد.

جمع بندی

بهتر است تاریخ دقیقی برای ترک این ماده مشخص شود. اکثر متخصصان بهداشت روان و بیماران، قطع ناگهانی را ترجیح می‌دهند. اما چون شواهدی دال بر برتری قطع ناگهانی نسبت به ترک تدریجی وجود ندارد. در صورتی‌ که بیمار ترک تدریجی را ترجیح دهد باید به خواست او احترام گذاشت. روانشناس باید به مسائلی مانند نیاز به تجویز دارو یا گروه‌درمانی، نگرانی از افزایش وزن، موقعیت‌های پرخطر و کاهش دسترسی به سیگار توجه کند. از آنجا که عود اغلب به‌سرعت روی می‌دهد، بایستی ۲ تا ۳ روز پس از تاریخ ترک، نخستین پیگیری تلفنی یا ملاقات حضوری انجام شود. تحقیقات نشان داده که این روش‌ها میزان ترک را نسبت به موارد ترک شخصی به دو برابر افزایش می‌دهند.