اختلال کاتاتونیا: معرفی، علائم و درمان

مقدمه

اختلال کاتاتونیا چیست؟

اختلال کاتاتونیا یک حالت و وضعیتی روانی در فرد است که در آن به محرک‌های خارجی واکنش نشان نمی‌دهد، در حالی که بیدار است قادر نیست اندام‌های خود را به طور طبیعی تکان دهد. کاتاتونیا به عنوان اختلال آشکار روانی-حرکتی مشخص می شود که در زمینه چندین اختلال روی می دهد که اختلالات عصبی-رشدی، روان پریشی، دوقطبی و افسردگی از جمله آن ها هستند. ویژگی اصلی این اختلال رفتاری حرکتی است که یا به شدت برانگیخته یا کاملا منجمد و بی حرکت است و امکان دارد گاهی بین این دو حالت در نوسان باشد.

اختلالات مرتبط با اختلال کاتاتونیا

• اختلال افسردگی ساسی
• اختلال اسکیزوفرنی و دیگر بیماری های سایکوتیک
• اختلال طیف اوتیسم
• اختلال دوقطبی

علائم اختلال کاتاتونیا

علائمی که طبق DSM برای این اختلال مطرح شده است به شرح زیر می باشد:

• بهت: بدون فعالیت روانی-حرکتی، عدم برقراری ارتباط فعال با محیط.
• جمود خلسه ای یا کاتالپسی: قرار دادن بدن به شکلی خاص، عجیب و غریب؛ خشک، بی حرکت یا انقباض عضلانی و خشک زدگی.
• انعطاف پذیری مومی شکل: یعنی عضلات و حالات بدن به صورت منفعل و قابل دستکاری در آید.
• لالی و کندی در صحبت کردن.
• منفی گرایی: مخالفت با دستورات (انجام عمل مخالف یا متضاد).
• ادا و اطوار: یعنی کاریکاتور اعمال عادی عجیب و غریب.
• رفتار قالبی: یعنی حرکات تکراری، به طرز ناهنجار مکرر و بدون هدفمندی.
• سراسیمگی (بدون تاثیر از شرایط محیطی).
• شکلک
• اکولالی: پژواک گویی تقلید گفتار دیگران.
• اکوپراکسی: پژواک کرداری تقلید حرکات دیگران.

علل اختلال کاتاتونیا

در مورد علل کاتاتونیا اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بیشتر انواع اسکیزوفرنی ناشی از اختلال عملکرد مغز هستند و محققین نمی‌ دانند که اختلال عملکرد مغز به چه علت رخ می‌دهد. به احتمال زیاد، این وضعیت ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مانند استرس می‌باشد.

کارشناسان عقیده دارند که عدم تعادل دوپامین که یک انتقال دهنده عصبی است در شروع اسکیزوفرنی نقش دارد. همچنین باور دارند که این عدم تعادل به احتمال زیاد ناشی از ژن‌هایی است که فرد را مستعد ابتلا به بیماری می‌کند. برخی محققین عنوان می‌کنند که میزان سایر انتقال دهنده‌های عصبی مانند سرتونین نیز ممکن است نقش داشته باشد.

تشخیص اختلال کاتاتونیا

روش های مختلفی برای تشخیص این اختلال وجود دارد. ام آر آی یا سی تی اسکن برای تشخیص هر گونه اختلال در ساختار مغز است. جهت کنترل عملکرد مغز از نوار مغزی نیز استفاده می کنند. علاوه بر این‌ها لازم است ارزیابی روانی برای بیماران صورت گیرد. متخصص بهداشت روان در مورد افکار، احساسات، باورها و الگوهای رفتاری از مراجع و از اطرافیانش سؤال می‌پرسد. مورادی همچون زمان شروع علائم، شدت آن‌ها و آسیب هایی که ایجاد شده است، در ارزیابی روانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

درمان اختلال کاتاتونیا

هدف درمان اولیه از بین بردن علائم بیماری است. بنزودیازپین‌ها در این مرحله از درمان مورد استفاده قرار می گیرند و معمولا در دوزهای بالا تجویز می‌شوند. تست درون ماهیچه‌ای لورازپام اغلب می‌تواند باعث بهبود علائم در طی مدت ۳۰ دقیقه شود.

همچنین درمان با شوک نیز می‌تواند یکی از درمان‌های مؤثر کاتاتونیا باشد. داروهای آنتی سایکوتیک فقط برای کاتاتونیای حاد و آن هم با احتیاط باید برای بیماران تجویز شود. زمانی که کاتاتونیا با علائم اکولالی و یا اکوپراکسی باشد نیازمند مداخله سریع دارویی می‌باشد.

در صورتی که داروهای مرحلع اول درمان باعث بهبود فرد نشوند، داروی‌های آنتاگونیست ان متیل دی آسپارات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برخی دیگر از درمان که برای این اختلال موثر هستند به شرح زیر می باشد:

الکتروشوک درمانی: در این روش نوعی از جریان الکتریکی به مغز بیمار فرستاده می شود. این جریان الکتریکی تشنج‌های کنترل شده‌ای را برای فرد ایجاد می‌کند. این روش در صورتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سایر روش‌ها نتیجه‌ای برای درمان نداشته‌ باشند. از دست دادن حافظه کوتاه مدت از عوارض آن است.

بستری شدن در بیمارستان: در صورتی که وضعیت فرد خطرناک بوده و دچار حملات عصبی شود نیاز به بستری شدن در بیمارستان با تجویزپزشک دارد.

روان درمانی: هر چند داروها نقش اساسی در درمان دارند اما روان درمانی در کنار آن به بهبود علائم و کاهش سریع‌تر آن‌ها کمک می‌کند. در این روش آموزش مهارت‌های اجتماعی و حرفه‌ای برای زندگی مستقل به فرد کمک می‌کند.

جمع بندی

پایبندی به درمان و مصرف دارو ها در زمان و به مقدار مناسب باعث بهبود سریع تر فرد می شود. متاسفانه عدم پذیرش مشکل اصلی است، که بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی با آن روبرو هستند و این عدم پذیرش و پایبند نبودن به درمان باعث مشکلات جدی در زندگی فرد و اطرافیان وی می شود.