اختلال ساختگی: معرفی، علائم و درمان

مقدمه

اختلال ساختگی چیست؟

افراد دچار اختلال ساختگی بیماری را جعل می کنند. آن ها بیماری را تقلید یا تشدید کرده و اغلب جراحات دردناک، بدریخت کننده یا حتی تهدید کننده حیات را به خود یا افراد تحت تکلفشان تحمیل می کنند. نوع فرعی این اختلال به نام اختلال نیابتی است که بیمار یکی از افراد تحت تکلف را دچار مشکل جدی می کند که بستری شود و به واسطه ی این بستری، توجه را به خود جلب کند.

برخلاف افراد متمارض که در پی اهداف مادی نظیر نفع مالی یا معافیت از وظایف هستند، هدف بیماران دچار اختلال ساختگی از تحمل این دردها و محنت ها عمدتا دریافت مراقبت هیجانی و توجهی است که براثر به عهده گرفتن نقش بیمار عاید بیمار می شود. این بیماران برای دست یافتن به نقش بیمار حیله گری روی می آورند و درام های بیمارستانی ایجاد می کنند که اغلب سرخوردگی و نگرانی ختم می شوند. این اختلالات کیفیت وسواسی دارند، ولی رفتارهای شخص از این نظر که عمدی و هدف دار است، ارادی تلقی می شود.

شیوع

طبق DSM،اختلال ساختگی در حدود یک درصد از بیمارانی مشاهده می شود که در بیمارستن های عمومی تحت مشاوره و روان پزشکی قرار می گیرند. البته به نظر می رسد شیوع ایناختلال بیشتر باشد. مبتلایان به اختلال ساختگی با علائم و نشانه های جسمانی عمدتا زن هستند(نسبت 3 به 1 به مردان). این افراد معمولا بین 20 تا 40 سال سن دارند. این بیماری در کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی شایع تر است. زیربنایی روان پویشی اختلالات ساختگی به خوبی درک نشده است.

شایع ترین شکل این اختلال مادرانی هستند که در فرزندانشان بیماری ایجاد می کنند.

انواع اختلال ساختگی

در DSM5 اختلال ساختگی بر دو نوع است:

الف) اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود

ب) اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگری (اختلال ساختگی نیابتی سابق)

علائم اختلال ساختگی

علائم روانشناختی ساختگی غالبا عبارتند از:

• افسردگی
• توهمات
• علائم تجزیه ای و تبدیلی
• رفتارهای عجیب و غریب

علائم جسمانی ساختگی غالبا عبارتند از:

• جعل علائم یا نشانه های جسمی یا روانی
• مجروح کردن یا بیمار نشان دادن خود
• رفتار فریبکارانه
• بستری شدن در بیمارستان های گوناگون
• عدم پاسخ به درمان
• دانش و آگاهی کامل درباره ی بیماری و اصطلاحات پزشکی

ویژگی اصلی بیماران مبتلا به اختلال ساختگی، توانایی آن در ارائه ماهرانه علائم جسمانی است، به گونه ای که آن ها را قادر می سازد از بیمارستان پذیرش گرفته و بستری شوند. این بیماران برای تایید سابقه خود ممکن است علائم را تقلید کنند که قابل انتساب به هریک از دستگاه های عضوی بدن هستند.

علل اختلال ساختگی

علل این اختلال تاکنون شناخته نشده است. اما ممکن است اختلال ساختگی با ترکیبی از عوامل روانشناختی و تجربیات زندگی استرس زا ایجاد شود. عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند، از جمله:

• آسیب‌های دوران کودکی مانند سو رفتارهای احساسی، جسمی و جنسی
• ابتلا به یک بیماری جدی در دوران کودکی
• از دست دادن یکی از عزیزان از طریق مرگ، بیماری یا رها کردن
• تجارب گذشته در طول زمان بیماری و توجهی که به آن شده است
• احساس فقدان هویت یا عدم اعتماد به نفس
• اختلالات شخصیتی
• افسردگی
• تمایل به همکاری با پزشکان یا مراکز پزشکی
• کار در زمینه مراقبت‌های بهداشتی

تشخیص اختلال ساختگی

تشخيص این اختلال اغلب بسيار دشوار است. مبتلایان توانایی ویژه ای برای ساختن بسیاری از بیماری ها و شرایط مختلف هستند.

استفاده شخص از پزشکان و بیمارستان های متعدد، استفاده از نام جعلی و مقررات حفظ حریم خصوصی و محرمانه بودن اطلاعات پزشکی تا حدی تشخیص را دشوار یا حتی غیرممکن کند.

تشخیص مبنی بر شناسایی عینی علائمی است که ایجاد می شود. پزشک ممکن است در موارد زیر مشکوک به اختلال شود.

• سابقه پزشکی معنی و مفهومی ندارد.
• بیماری از روند خود را طی نمی کند.
• علائم با نتایج آزمایشگاه همخوانی ندارد.
• هیچ دلیلی برای بیماری یا جراحتی وجود ندارد.
• با وجود درمان مناسب، بدون هیچ دلیل واضحی بهبودی صورت نمی گیرد.
• فرد در مقابل نشان دادن اطلاعات و سوابق پزشکی قبلی، به پزشک یا اعضای خانواده مقاومت می کند.

برای کمک به تعیین اینکه آیا فردی دارای اختلال ساختگی است، پزشک:

• یک مصاحبه ی کلی انجام می دهد.
• سوابق پزشکی گذشته تان را بررسی می کند.
• برای اطلاعات بیشتر با اعضای خانواده بیمار صحبت می کند.
• آزمایش های لازم را برای برطرف کردن مشکلات جسمی احتمالی ارائه می دهد.

پزشک برای تشخیص بهتر از معیارهای اختلال ساختگی، در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا، استفاده می کند.

درمان اختلال ساختگی

این اختلال به طور مشخص در اوایل بزرگسالی شروع می شود و این اختلال برای بیماران ناتوان کننده است و اغلب سبب آسیب های جدی یا واکنش های نامطلوب ناشی از درمان می شود. سیر بستری های مکرر یا دراز مدت، آشکارا با کار حرفه ای هدفمند و روابط بین فردی ناسازگار است. هیچ درمان دارویی در رفع اختلال ساختگی موثر نبوده است. بنابراین بهتر است درمان روی اداره بیمار متمرکز شود تا معالجه کامل.

در مواردی خانواده درمانی نیز به بهبود این افراد کمک کرده و در روند درمانی کمک گرفتن از افراد خانواده نقش موثری دارد.

جمع بندی

اگر دچار این اختلال هستید هرچه سریع تر درمان خود را شروع کنید. یک پزشک قابل اعتماد پیدا کرده و درمان خود را با همان پزشک ادامه دهید برنامه درمانی مداوم داشته باشید و روان درمانی خود را ادامه دهید تا بهبود یابید. بهتر است روابط خود را بهبود بخشیده و با دوستی صمیمی صحبت کنید زیرا اغلب افراد دچار این اختلال دوستان صمیمی ندارند و راجع به اختلال خود صحبتی نمی کنند.